హైదరాబాద్, జూలై 16, 2025: తెలంగాణ ఉద్యమకారుడు, బహుజన మేధావి, సామాజిక తెలంగాణ సాధన సమితి స్థాపకుడు, పాత్రికేయుడు, రచయిత ప్రొఫెసర్ ప్రభంజన్ యాదవ్ (64) బుధవారం ఉదయం 6 గంటలకు గొంతు క్యాన్సర్తో కన్నుమూశారు. ఆయన మరణం బీసీ ఉద్యమానికి, తెలంగాణ సమాజానికి తీరని లోటుగా నిలిచింది. తెలంగాణ రాష్ట్ర సాధనలో కీలక పాత్ర పోషించిన ఆయన సేవలను స్మరిస్తూ ముఖ్యమంత్రి ఎ. రేవంత్ రెడ్డి, బీఆర్ఎస్ అధినేత కేసీఆర్, మాజీ ఎంపీ బోయినపల్లి వినోద్ కుమార్, ఎంపీ ఈటల రాజేందర్, ఎంపీ కవిత తదితరులు సంతాపం వ్యక్తం చేశారు.
విద్యా, ఉద్యమ జీవితం
ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో భాషా శాస్త్రం, తెలుగు విశ్వవిద్యాలయంలో జర్నలిజం చదివిన ప్రభంజన్, యాదవ సామాజిక వర్గం నుంచి వచ్చి విశ్వవిద్యాలయ విద్యను అభ్యసించడం ద్వారా అరుదైన ఘనత సాధించారు. 1990లలో ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో ‘సి’ హాస్టల్లో రూమ్ నంబర్ 65లో నివసిస్తూ, విద్యార్థులను సామాజిక, రాజకీయ ఉద్యమాలకు సన్నద్ధం చేశారు. ఆయన నిబద్ధత, ఉద్యమ స్ఫూర్తి విద్యార్థులను ఆకర్షించాయి.
పాత్రికేయ వృత్తి, తెలంగాణ ఉద్యమంలో సహకారం
కేంద్ర సమాచార శాఖలో జర్నలిస్టుగా ఢిల్లీలో పనిచేసిన ప్రభంజన్, ప్రణాళికా శాఖలోనూ సేవలందించారు. ఢిల్లీలో ఉండగా, తెలంగాణ ఉద్యమం ఊపందుకున్న సమయంలో జాయింట్ యాక్షన్ కమిటీ (జెఎసి)లో చురుకుగా పాల్గొన్నారు. తెలంగాణ ఆకాంక్షలతో ప్రభుత్వ ఉద్యోగానికి రాజీనామా చేసి, పూర్తిస్థాయిలో ఉద్యమంలో మునిగారు. సామాజిక తెలంగాణ సాధన సమితిని స్థాపించి, బీసీలను ఏకతాటిపైకి తెచ్చేందుకు అవిశ్రాంతంగా కృషిచేశారు. గూడూరు (జనగామ జిల్లా) నుంచి ఢిల్లీ వరకు బహుజన సమాజ పార్టీ నాయకులతో కలిసి పనిచేసి, బీసీ చైతన్యాన్ని పెంపొందించారు.
సాహిత్య రచనలు, సామాజిక చైతన్యం
ప్రభంజన్ యాదవ్ గొల్ల కురుమ సామాజిక వర్గ చరిత్రను ‘గొల్ల కురుమల గొప్ప సంస్కృతి’ పేరిట రికార్డు చేశారు. భారతితో కలిసి ‘వేపకాయంత నిజం’ అనే కథల సంకలనాన్ని వెలువరించారు. ‘విప్లవాలు సృష్టిస్తున్న విగ్రహాలు’, ‘నడుస్తున్న చరిత్ర’, ‘కాసుల జ్ఞానం’, ‘సామాజిక తెలంగాణ’, ‘పెత్తనమ్’ వంటి రచనల ద్వారా బీసీ, దళిత వర్గాల సమస్యలను, ఆధిపత్య కులాల దోపిడీని ప్రశ్నించారు. ‘పెత్తనమ్’లో గ్రామీణ దోపిడీ వ్యవస్థను విశ్లేషించారు. దొడ్డి కొమురయ్య పాటలను పుస్తక రూపంలో తెచ్చారు. మరిపాల శ్రీనివాస్ రచించిన ‘తెలంగాణ ఉద్యమ స్ఫూర్తి ప్రదాత పోరాట యోధుడు దొడ్డి కొమరయ్య’ పుస్తకానికి ముందుమాట రాస్తూ, బీసీలపై జరిగిన అన్యాయాలను ఎండగట్టారు.
అకాడమిక్ సహకారం, సామాజిక ఉద్యమాలు
నిజామాబాద్లోని తెలంగాణ విశ్వవిద్యాలయంలో జర్నలిజం విభాగంలో ఆచార్యుడిగా పనిచేసిన ప్రభంజన్, 2020లో అంబేద్కర్ నిర్వహించిన ‘మూక్ నాయక్’ పత్రిక శతజయంతి సందర్భంగా సెమినార్ నిర్వహించారు. పాశం యాదగిరి, గద్దర్, కోదండరామ్, కంచె ఐలయ్య వంటి ప్రముఖులతో కలిసి ఉద్యమాల్లో నడిచారు. అంబేద్కర్, జ్యోతిరావు ఫూలే, సావిత్రిబాయి ఫూలే, కాన్షీరామ్, బీపీ మండల్ పోరాట గాథలను సభల్లో ప్రస్తావిస్తూ, బీసీలలో రాజకీయ, సామాజిక చైతన్యాన్ని రగిలించారు. సభల నిర్వహణ, సమాజాన్ని సమీకరించడంలో అసాధారణ నిబద్ధతతో పనిచేశారు.
ఆధిపత్య వ్యవస్థపై పోరాటం
ఆధిపత్య కులాల దోపిడీ, అహంకారాన్ని నిరంతరం ప్రశ్నించిన ప్రభంజన్, ఈ క్రమంలో వివాదాలు, శత్రుత్వాలను కూడా ఎదుర్కొన్నారు. అయినప్పటికీ, తన సిద్ధాంతాల నుంచి ఏమాత్రం వెనక్కి తగ్గలేదు. తెలంగాణ సాధన కోసం ఉద్యోగాన్ని వదులుకుని, బీసీల రాజకీయ అధికారం కోసం అవిశ్రాంతంగా పోరాడారు. ఆయన ఫూలే-అంబేద్కర్ తాత్విక దృక్పథంతో బీసీ సమాజానికి దిశానిర్దేశం చేశారు.
తీరని లోటు
తెలంగాణ సాధన ఆకాంక్ష నెరవేరినప్పటికీ, బీసీల రాజకీయ అధికార లక్ష్యం నెరవేరకముందే ఆయన కన్నుమూయడం ఉద్యమకారులను కలిచివేసింది. క్యాన్సర్ వ్యాధితో బాధపడుతూ చివరి రోజుల్లోనూ ఆయన తన ఆశయాల కోసం కృషి కొనసాగించారు. ఆయన లేని లోటు బీసీ ఉద్యమానికి, తెలంగాణ సమాజానికి తీరనిదని ఉద్యమకారులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. ఆయన ఆశయాల సాధనే నిజమైన నివాళి అని పలువురు పేర్కొన్నారు.
సంతాపం
ముఖ్యమంత్రి ఎ. రేవంత్ రెడ్డి తన సంతాప సందేశంలో, “వెనుకబడిన వర్గాల అభ్యున్నతికి ఎంతో కృషి చేసిన ప్రభంజన్ యాదవ్ మరణం సామాజిక ఉద్యమాలకు తీరని లోటు” అని పేర్కొన్నారు. బీఆర్ఎస్ అధినేత కేసీఆర్, “తెలంగాణ రాష్ట్ర సాధన ఉద్యమంలో జర్నలిస్టు మేధావిగా, యాక్టివిస్ట్గా ప్రభంజన్ చేసిన కృషి మరువలేనిది” అని స్మరించారు. ఎంపీ కవిత, “ప్రభుత్వ ఉద్యోగానికి రాజీనామా చేసి తెలంగాణ ఉద్యమంలో పాలుపంచుకున్న ఆయన ఆదర్శంగా నిలిచారు” అని కొనియాడారు.
ప్రభంజన్ యాదవ్ జీవితం బీసీ, దళిత వర్గాలకు స్ఫూర్తిదాయకం. ఆయన ఆశయాల సాధన కోసం ఉద్యమకారులు కృషి కొనసాగించాలని సామాజిక వేదికలు పిలుపునిచ్చాయి. జోహార్ ప్రభంజన్ యాదవ్!
